นิพพานชั่วคราว พุทธทาสภิกขุ

“ตทังคนิพพาน” แปลว่า นิพพานด้วยองค์นั้นๆ ;
คือท่านเพ่งเล็งไปยังมีอะไรอย่างหนึ่ง ทําให้เกิดอาการนิพพานขึ้นมา.
เมื่อมีความเห็นรูป เวทนา สัญญา วิญญาณ ตามที่เป็นจริงแล้วมัน
เกิดความเบื่อหน่ายคลายกําหนัด ไม่ยึดถือในขันธ์เหล่านั้น, ก็เรียก
ว่าขันธ์เหล่านั้นเป็นองค์สําหรับให้เกิดนิพพานนั้น. เมื่อเรามีธรรมะ
ปรากฏในใจ ทําให้ความทุกข์ดับไปก็ความทุกข์นั้นดับไปด้วยธรรมะ
นั้น, ธรรมะนั้นชื่อว่า องค์แห่งการดับทุกข์นั้น.

ทีนี้ถ้าจะระบุให้ชัด ท่านระบุว่า เมื่อมีสมบัติในรูปฌาน
อรูปฌานก็ดี สมาบัตินั้นก็กําจัดความทุกข์นั้นให้หายไปโดยปริยาย,
โดยปริยาย เพราะว่าสมาบัตินี้ยังไม่จํากัดความทุกข์โดยสิ้นเชิง,
แต่ก็กําจัดความทุกข์ให้เงียบหายหน้าไปได้ตลอดเวลาที่มีสมาบัติ
จึงถือเอาสมบัตินั้นเป็นตัวการที่จกําจัด ความทุกข์ ให้สิ้นไป;
นี้ก็เรียกว่าตทังคนิพพาน คือนิพพานด้วยองค์นั้นๆ , แต่ไม่เด็ดขาด.
ถ้าว่ามีสัญญาเวทยิตนิโรธชนิดที่สิ้นอาสวะ อันนี้จะดับทุกข์สิ้นเชิง
เด็ดขาด อันนี้ก็เป็นนิปปริยาย เป็นตทังคนิพพานที่ดับทุกข์สิ้นเชิง.

หมายความว่า ต้องมีอะไรอันใดอันหนึ่งเป็นตัวดับทุกข์
นั่นแหละคือองค์ๆ ที่จะดับทุกข์; นิพพานนี้จะต้องมีองค์สําหรับดับทุกข์
แล้วก็เรียกนิพพานด้วยองค์นั้นๆ. ถ้าองค์นั้นๆ สูงสุดถึงที่สุด
เฉียบขาดก็ดับสิ้นเชิงไปเลย; ถ้าองค์นั้นๆ ไม่สูงสุด ไม่เด็ดขาด
มันก็ดับชั่วคราว, เช่นว่ามีเพียงสมาธิหรือสมาบัติ ก็ดับชั่วคราว
ชั่วขณะที่มีสมาธิสมาบัติ.

แม้ที่สุดแต่ว่า เราในวันหนึ่งๆ มีความคิดนึกเพียงอย่าง
ใดอย่างหนึ่งที่ขจัดปัดเป่าความทุกข์ให้หมดไปจากจิตใจได้;
สติปัญญาความรู้อะไรๆ ที่มันจะขจัดความทุกข์เหล่านี้ออกไปเสีย
ได้ในชีวิตประจําวันของเรา นี่ก็เรียกว่า ตทังคนิพพาน องค์น้อยๆ
องค์น้อยๆ, ไม่ต้องถึงสมาธิสมาบัติ หรือวิปัสสนาสูงสุดสิ้นกิเลส.
แต่ก็มีผลเหลือประมาณแหละ คือกําจัดความทุกข์ได้ บรรเทาความทุกข์ได้,
ฉะนั้นเรามีวิธีใดๆ ของเราเองเท่าที่เราจะรวบรวมมาได้เอง
ก็เอามาใช้ขจัดความทุกข์. จะพูดง่ายๆ ก็ความยุ่งใจ ความทุกข์ร้อนในใจ
ความกระวนกระวายในใจ ดับมันไปเสียได้มันก็ยังดี;
สงเคราะห์ในนิพพานน้อยๆ ได้.

เป็นอันว่า เครื่องมือที่เอามาเป็นที่พึ่งได้ในการขจัดความทุกข์
ออกไปจากจิตใจ นั่นก็เรียกว่าองค์หนึ่งๆ ทั้งนั้น ที่จะใช้กําจัด
ความทุกข์ออกไปได้จากจิตใจ, ถ้าทําได้ก็เรียกว่า ตทังคนิพพาน
–นิพพานชั่วขณะ โดยอาศัยองค์นั้นๆ เท่าที่จะใช้เป็นเครื่องมือได้
อย่างไร; มีตั้งแต่เล็กที่สุด ขึ้นไปถึงใหญ่ที่สุด. ถ้ายังไม่ถึงที่สุด
ไม่สิ้นเชิงก็เป็นชั่วคราว, ถ้าถึงทีสุดสิ้นเชิงก็เป็นเด็ดขาด ไม่ใช่ชั่วคราว.

คัดลอกมาจาก หนังสือเทศนาชุดสุดท้ายของพุทธทาส : หัวใจนิพพาน

 

นิพพาน ที่นี่แล้วเดี๋ยวนี้ ท่านสอนไว้ได้ดีมาก ๆ